صوت | مهمترین امتحان در عصر امام کاظم(ع)

• زمان: 93/03/03 - شهادت امام کاظم(ع)
• مکان: مهدیه تهران
• تعداد: 1 جلسه
• موضوع سخنرانی: مهمترین امتحان در عصر امام کاظم(ع)

معرفی بحث:

غربت امام موسی کاظم(ع)، غربتی ویژه است که با توجه به شرایط تاریخی عصر ایشان، بسیار عجیب و غیرعادی است. پذیرش غربت امام کاظم(ع) ساده نیست و رنج بسیاری را بر ایشان و شیعیان تحمیل کرده است. چرا که با وجود موالیان پر تعداد آزاد شده به دست امام سجاد(ع) و شاگردان تربیت شده در محضر امام صادق(ع)، وجود این همه غربت برای امام کاظم(ع) امری عجیب است. شرایط خاص دوران امام کاظم(ع)، این سؤال را به ذهن متبادر می‌کند که مهمترین امتحان آن دوران چه بوده است؟ در این جلسه دو امتحان اصلی مورد بررسی قرار گرفته است: 1- امتحان شدن با حکومتی که ادعای محبت اهل بیت(ع) را داشت. 2- امتحان جامعه دینی با عالمان سوء.

فهرست:

• رنج ویژه امام موسی بن جعفر(ع)

• غربت امام کاظم(ع) در عین برخورداری از پایگاه قوی اجتماعی

• نگاهی گذرا به برخی از رنج‌های امام کاظم(ع)

• امتحان خاص در هر زمان خاص

• دو امتحان اصلی در زمان امام موسی بن جعفر(ع)

  • 1-امتحان با حکومتی که ادعای محبت اهل بیت داشت

  • 2- امتحان جامعه دینی با عالمان سوء

حدیث | نقش امتحان در تعیین مقدرات / گفتگوی آدم ع با خدا پیرامون علت اختلاف فرزندانش در نور و عمر و رزق و رنگ و .../ خدا به آدم: تمام این اختلافات حساب شده است و برای امتحان است

متن روایت

عَنْ حَبِیبٍ السِّجِسْتَانِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمَّا أَخْرَجَ ذُرِّیَّةَ آدَمَ ع مِنْ ظَهْرِهِ لِیَأْخُذَ عَلَیْهِمُ الْمِیثَاقَ بِالرُّبُوبِیَّةِ لَهُ وَ بِالنُّبُوَّةِ لِکُلِّ نَبِیٍّ، فَکَانَ أَوَّلَ مَنْ أَخَذَ لَهُ عَلَیْهِمُ الْمِیثَاقَ بِنُبُوَّتِهِ، مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ ص؛

ثُمَّ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لآِدَمَ: انْظُرْ مَا ذَا تَرَى؟

قَالَ: فَنَظَرَ آدَمُ ع إِلَى ذُرِّیَّتِهِ وَ هُمْ ذَرٌّ قَدْ مَلَئُوا السَّمَاءَ.

قَالَ آدَمُ ع: یَا رَبِّ مَا أَکْثَرَ ذُرِّیَّتِی! وَ لِأَمْرٍ مَا خَلَقْتَهُمْ؟ فَمَا تُرِیدُ مِنْهُمْ بِأَخْذِکَ الْمِیثَاقَ عَلَیْهِمْ؟

قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً»(نور/55) وَ یُؤْمِنُونَ بِرُسُلِی وَ یَتَّبِعُونَهُمْ؛

قَالَ آدَمُ ع: یَا رَبِّ فَمَا لِی أَرَى بَعْضَ الذَّرِّ أَعْظَمَ مِنْ بَعْضٍ وَ بَعْضَهُمْ لَهُ نُورٌ کَثِیرٌ وَ بَعْضَهُمْ لَهُ نُورٌ قَلِیلٌ وَ بَعْضَهُمْ لَیْسَ لَهُ نُورٌ؟

فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: کَذَلِکَ خَلَقْتُهُمْ لِأَبْلُوَهُمْ فِی کُلِّ حَالاتِهِمْ.

قَالَ آدَمُ ع: یَا رَبِّ فَتَأْذَنُ لِی فِی الْکَلَامِ فَأَتَکَلَّمَ؟

قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: تَکَلَّمْ فَإِنَّ رُوحَکَ مِنْ رُوحِی وَ طَبِیعَتَکَ خِلَافِ کَیْنُونَتِی.

قَالَ آدَمُ ع: یَا رَبِّ فَلَوْ کُنْتَ خَلَقْتَهُمْ عَلَى مِثَالٍ وَاحِدٍ وَ قَدْرٍ وَاحِدٍ وَ طَبِیعَةٍ وَاحِدَةٍ وَ جِبِلَّةٍ وَاحِدَةً وَ أَلْوَانٍ وَاحِدَةٍ وَ أَعْمَارٍ وَاحِدَةٍ وَ أَرْزَاقٍ سَوَاءٍ لَمْ یَبْغِ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ لَمْ یَکُنْ بَیْنَهُمْ تَحَاسُدٌ وَ لَا تَبَاغُضٌ وَ لَا اخْتِلَافٌ فِی شَیْ‏ءٍ مِنَ الْأَشْیَاءِ.

قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: یَا آدَمُ بِرُوحِی نَطَقْتَ وَ بِضَعْفِ طَبِیعَتِکَ تَکَلَّفْتَ مَا لَا عِلْمَ لَکَ بِهِ، وَ أَنَا الْخَالِقُ الْعَالِمُ، بِعِلْمِی خَالَفْتُ بَیْنَ خَلْقِهِمْ، وَ بِمَشِیئَتِی یَمْضِی فِیهِمْ أَمْرِی، وَ إِلَى تَدْبِیرِی وَ تَقْدِیرِی صَائِرُونَ، لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِی، إِنَّمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ لِیَعْبُدُونِ، وَ خَلَقْتُ الْجَنَّةَ لِمَنْ أَطَاعَنِی وَ عَبَدَنِی مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ رُسُلِی وَ لَا أُبَالِی، وَ خَلَقْتُ النَّارَ لِمَنْ کَفَرَ بِی وَ عَصَانِی وَ لَمْ یَتَّبِعْ رُسُلِی وَ لَا أُبَالِی، وَ خَلَقْتُکَ وَ خَلَقْتُ ذُرِّیَّتَکَ مِنْ غَیْرِ فَاقَةٍ بِی إِلَیْکَ وَ إِلَیْهِمْ، وَ إِنَّمَا خَلَقْتُکَ وَ خَلَقْتُهُمْ لِأَبْلُوَکَ وَ أَبْلُوَهُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا فِی دَارِ الدُّنْیَا فِی حَیَاتِکُمْ وَ قَبْلَ مَمَاتِکُمْ، فَلِذَلِکَ خَلَقْتُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةَ وَ الْحَیَاةَ وَ الْمَوْتَ وَ الطَّاعَةَ وَ الْمَعْصِیَةَ وَ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ، وَ کَذَلِکَ أَرَدْتُ فِی تَقْدِیرِی وَ تَدْبِیرِی، وَ بِعِلْمِیَ النَّافِذِ فِیهِمْ خَالَفْتُ بَیْنَ صُوَرِهِمْ وَ أَجْسَامِهِمْ وَ أَلْوَانِهِمْ وَ أَعْمَارِهِمْ وَ أَرْزَاقِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ وَ مَعْصِیَتِهِمْ، فَجَعَلْتُ مِنْهُمُ الشَّقِیَّ وَ السَّعِیدَ وَ الْبَصِیرَ وَ الْأَعْمَى وَ الْقَصِیرَ وَ الطَّوِیلَ وَ الْجَمِیلَ وَ الدَّمِیمَ  وَ الْعَالِمَ وَ الْجَاهِلَ وَ الْغَنِیَّ وَ الْفَقِیرَ وَ الْمُطِیعَ وَ الْعَاصِیَ وَ الصَّحِیحَ وَ السَّقِیمَ وَ مَنْ بِهِ الزَّمَانَةُ وَ مَنْ لَا عَاهَةَ بِهِ، فَیَنْظُرُ الصَّحِیحُ إِلَى الَّذِی بِهِ الْعَاهَةُ فَیَحْمَدُنِی عَلَى عَافِیَتِهِ، وَ یَنْظُرُ الَّذِی بِهِ‏ الْعَاهَةُ إِلَى الصَّحِیحِ فَیَدْعُونِی وَ یَسْأَلُنِی أَنْ أُعَافِیَهُ، وَ یَصْبِرُ عَلَى بَلَائِی، فَأُثِیبُهُ جَزِیلَ عَطَائِی، وَ یَنْظُرُ الْغَنِیُّ إِلَى الْفَقِیرِ فَیَحْمَدُنِی وَ یَشْکُرُنِی، وَ یَنْظُرُ الْفَقِیرُ إِلَى الْغَنِیِّ فَیَدْعُونِی وَ یَسْأَلُنِی، وَ یَنْظُرُ الْمُؤْمِنُ إِلَى الْکَافِرِ فَیَحْمَدُنِی عَلَى مَا هَدَیْتُهُ، فَلِذَلِکَ خَلَقْتُهُمْ لِأَبْلُوَهُمْ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ فِیمَا أُعَافِیهِمْ وَ فِیمَا أَبْتَلِیهِمْ وَ فِیمَا أُعْطِیهِمْ وَ فِیمَا أَمْنَعُهُمْ، وَ أَنَا اللَّهُ الْمَلِکُ الْقَادِرُ، وَ لِی أَنْ أَمْضِیَ جَمِیعَ مَا قَدَّرْتُ عَلَى مَا دَبَّرْتُ، وَ لِی أَنْ أُغَیِّرَ مِنْ ذَلِکَ مَا شِئْتُ إِلَى مَا شِئْتُ، وَ أُقَدِّمَ مِنْ ذَلِکَ مَا أَخَّرْتُ، وَ أُؤَخِّرَ مِنْ ذَلِکَ مَا قَدَّمْتُ، وَ أَنَا اللَّهُ الْفَعَّالُ لِمَا أُرِیدُ لَا أُسْأَلُ عَمَّا أَفْعَلُ وَ أَنَا أَسْأَلُ خَلْقِی عَمَّا هُمْ فَاعِلُونَ.

لغات و عبارات مشکل

ذَرٌّ قَدْ مَلَئُوا السَّمَاءَ: مورچه­های ریزی که در آسمان پراکنده بودند

طَبِیعَتَکَ خِلَافِ کَیْنُونَتِی: خلقت جسمانی تو بر خلاف عالم مجردات است

جِبِلَّةٍ وَاحِدَةً: هیکل و اندام مثل هم

الدَّمِیمَ: قبیح و زشت

مَنْ بِهِ الزَّمَانَةُ: زمین گیر

وَ مَنْ لَا عَاهَةَ بِهِ: بی آفت و بدون درد و مرض

أَمْضِیَ جَمِیعَ مَا قَدَّرْتُ عَلَى مَا دَبَّرْتُ: هر چه که مقدر کردم طبق تدبیرم اجرا می کنم

منبع

کافی، ج2، ص8

اختصاص، ص332

حدیث | خداوند هر کس را به اندازه سطح ایمان و معرفتش از دین، امتحان می­ کند

توضیح

بعد از اینکه پیامبر(ص) در لیلة المبیت بنا به دستور خدا، از امیرالمومنین(ع) خواست که در رختخواب ایشان بخوابند، به او این جملات را فرمود:

متن روایت

ثُمَّ إِنِّی أُخْبِرُکَ یَا عَلِیُّ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى یَمْتَحِنُ أَوْلِیَاءَهُ عَلَى قَدْرِ إِیمَانِهِمْ وَ مَنَازِلِهِمْ مِنْ دِینِهِ، فَأَشَدُّ النَّاسِ بَلَاءً الْأَنْبِیَاءُ ثُمَّ الْأَوْصِیَاءُ ثُمَّ الْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ، وَ قَدِ امْتَحَنَکَ یَا ابْنَ عَمِّ وَ امْتَحَنَنِی فِیکَ بِمِثْلِ مَا امْتَحَنَ بِهِ خَلِیلَهُ إِبْرَاهِیمَ وَ الذَّبِیحَ إِسْمَاعِیلَ، فَصَبْراً صَبْراً، فَإِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِین‏.

منبع

امالی طوسی، ص466

مناقب آل ابی طالب، ج1، ص183

بحار الانوار، ج19، ص60

حدیث | نقش امتحان در تعیین مقدرات / خداوند امور بندگانش را طوری تدبیر می کند که ایمانشان اصلاح شود

متن روایت

عَنِ النَّبِیِّ ص عَنْ جَبْرَئِیلَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى: ... وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِیَ الْمُؤْمِنِینَ لَمَنْ یُرِیدُ الْبَابَ مِنَ الْعِبَادَةِ فَأَکُفُّهُ عَنْهُ لِئَلَّا یَدْخُلَهُ عُجْبٌ فَیُفْسِدَهُ ذَلِکَ، وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِیَ الْمُؤْمِنِینَ لَمَنْ لَا یَصْلُحُ إِیمَانُهُ إِلَّا بِالْفَقْرِ وَ لَوْ أَغْنَیْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِکَ، وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِیَ الْمُؤْمِنِینَ لَمَنْ لَا یَصْلُحُ إِیمَانُهُ إِلَّا بِالْغِنَاءِ وَ لَوْ أَفْقَرْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِکَ، وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِیَ الْمُؤْمِنِینَ لَمَنْ لَا یَصْلُحُ إِیمَانُهُ إِلَّا بِالسُّقْمِ وَ لَوْ صَحَّحْتُ جِسْمَهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِکَ، وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِیَ الْمُؤْمِنِینَ لَمَنْ لَا یَصْلُحُ إِیمَانُهُ إِلَّا بِالصِّحَّةِ وَ لَوْ أَسْقَمْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِکَ، إِنِّی أُدَبِّرُ عِبَادِی لِعِلْمِی بِقُلُوبِهِمْ فَإِنِّی عَلِیمٌ خَبِیرٌ.

منبع

توحید صدوق، ص400

علل الشرایع، ج1، ص12

بحار الانوار، ج5، ص284

حدیث | نقش امتحان در تعیین مقدرات /خداوند بنده‌هایش را به تناسب ظرفیت‌هایشان امتحان می‌کند / فقر و غنا و صحت و مرض و ... برای اصلاح دین ما است و همه از طرف خداست

متن روایت

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: إِنَّ مِنْ عِبَادِیَ الْمُؤْمِنِینَ عِبَاداً لَا یَصْلُحُ لَهُمْ أَمْرُ دِینِهِمْ إِلَّا بِالْغِنَى وَ السَّعَةِ وَ الصِّحَّةِ فِی الْبَدَنِ، فَأَبْلُوهُمْ بِالْغِنَى وَ السَّعَةِ وَ صِحَّةِ الْبَدَنِ، فَیَصْلُحُ عَلَیْهِمْ أَمْرُ دِینِهِمْ؛ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِیَ الْمُؤْمِنِینَ لَعِبَاداً لَا یَصْلُحُ لَهُمْ أَمْرُ دِینِهِمْ إِلَّا بِالْفَاقَةِ وَ الْمَسْکَنَةِ وَ السُّقْمِ فِی أَبْدَانِهِمْ، فَأَبْلُوهُمْ بِالْفَاقَةِ وَ الْمَسْکَنَةِ وَ السُّقْمِ، فَیَصْلُحُ عَلَیْهِمْ أَمْرُ دِینِهِمْ، وَ أَنَا أَعْلَمُ بِمَا یَصْلُحُ عَلَیْهِ أَمْرُ دِینِ عِبَادِیَ الْمُؤْمِنِینَ.

منبع

کافی، ج2، ص60

المؤمن، ص24

حدیث | صدای گوساله از منِ خدا بود تا امتحان سخت تر شود

متن روایت

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ(ع)‏: .... ثُمَّ أَوْحَى اللَّهُ إِلَى مُوسَى: «إِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَکَ مِنْ بَعْدِکَ وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِیُّ»(طه 85) وَ عَبَدُوا الْعِجْلَ وَ لَهُ خُوارٌ؛

فَقَالَ مُوسَى ع: یَا رَبِّ الْعِجْلُ مِنَ السَّامِرِیِّ فَالْخُوَارُ مِمَّنْ؟

فَقَالَ: مِنِّی یَا مُوسَى إِنِّی لَمَّا رَأَیْتُهُمْ قَدْ وَلَّوْا عَنِّی إِلَى الْعِجْلِ أَحْبَبْتُ أَنْ أَزِیدَهُمْ فِتْنَةً‏.

لغات مشکل

أَضَلَّهُمُ: گمراه کرد آن ها را

الْعِجْلَ: گوساله

الْخُوَارُ: صدای گاو و گوساله

وَلَّوْا عَنِّی: روی گردان شدند از من

منبع

تفسیر قمی، ج2، ص62